Reuters: Việt Nam chật vật tái chế rác thải nhựa nhập khẩu, lộ rõ giới hạn của ngành thương mại tỷ đô

Việt Nam chật vật tái chế rác thải nhựa nhập khẩu, lộ rõ giới hạn của ngành thương mại tỷ đô
Francesco Guarascio và Khánh Vũ, ngày 26/11/2024

Bài viết gốc được đăng tải trên Reuters (London, (Anh): https://www.reuters.com/sustainability/top-importer-vietnam-struggles-recycle-plastic-waste-2024-11-26/

HƯNG YÊN, VIỆT NAM —
Tại làng Minh Khai, những con kênh chật kín túi ni-lông trôi nổi, trong khi các con hẻm nhỏ bị bít lối bởi các đống rác thải nhựa cao ngất. Đây là một trong những “làng nghề tái chế” lớn nhất Việt Nam, nơi tiếp nhận rác thải nhựa từ Nhật Bản, Mỹ và châu Âu để xử lý.

Dù là điểm đến hàng đầu trong ngành thương mại phế liệu nhựa toàn cầu, Việt Nam đang phải vật lộn với bài toán tái chế khi lượng rác thải nhập khẩu vượt quá năng lực xử lý.

Việt Nam – Một “ông lớn” nhập khẩu nhựa nhưng thiếu hệ thống tái chế hiệu quả

Sau khi Trung Quốc cấm nhập khẩu phế liệu nhựa vào năm 2018, Việt Nam nhanh chóng trở thành điểm đến chính cho ngành thương mại này, với tổng giá trị toàn cầu lên tới 3,8 tỷ USD vào năm 2023. Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), Việt Nam đứng thứ tư thế giới về nhập khẩu nhựa vào năm 2022, với 420.000 tấn, tăng 11% so với năm trước đó.

Tuy nhiên, lượng nhựa nhập khẩu khổng lồ đang gây áp lực lớn lên ngành công nghiệp tái chế trong nước vốn đã gặp nhiều khó khăn. Theo báo cáo WWF năm 2023, chỉ 30% rác thải nhựa phát sinh trong nước được phân loại, khiến các nhà tái chế phụ thuộc vào nhựa nhập khẩu có chất lượng cao hơn.

Làng nghề tái chế – Trung tâm của ngành nhưng đối mặt với nhiều thách thức

Theo báo cáo năm 2021 của Ngân hàng Thế giới, hơn 25% công suất tái chế của Việt Nam tập trung tại các làng nghề như Minh Khai. Tuy nhiên, năng lực tái chế của những cơ sở này chỉ đạt khoảng 300.000 tấn mỗi năm – thấp hơn nhiều so với lượng nhập khẩu.

Một phần vấn đề đến từ rác nhựa nhập khẩu thường lẫn với rác hữu cơ, làm giảm khả năng tái chế. Kaustubh Thapa, nhà nghiên cứu tại Đại học Utrecht (Hà Lan), nhận định rằng Việt Nam chỉ tái chế được khoảng 1/3 lượng nhựa nhập khẩu.

Tác động môi trường và câu hỏi về tính bền vững

Phần lớn rác nhựa không được tái chế bị đưa vào các bãi chôn lấp không đảm bảo hoặc thải trực tiếp ra môi trường, chiếm khoảng 15%, theo WWF. Điều này làm gia tăng ô nhiễm môi trường và tổn hại đến hệ sinh thái.

“Việc xuất khẩu rác thải đến những quốc gia không đủ năng lực tái chế đặt ra câu hỏi lớn về sự công bằng và tính bền vững,” bài nghiên cứu của Thapa và đồng tác giả nhấn mạnh.

Giải pháp và thách thức phía trước

Từ năm 2025, Việt Nam sẽ áp dụng các quy định nghiêm ngặt hơn đối với nhập khẩu rác thải nhựa. Đồng thời, các quy tắc toàn cầu mới đang được thảo luận tại hội nghị thượng đỉnh Liên Hợp Quốc ở Hàn Quốc nhằm kiểm soát thương mại phế liệu nhựa.

Dù vậy, cải thiện hệ thống tái chế trong nước – từ phân loại rác đến nâng cấp công nghệ – vẫn là một bài toán khó. Ngành tái chế phi chính thức với quy mô lớn nhưng thiếu kiểm soát cũng khiến việc theo dõi dòng chảy thương mại và tỷ lệ tái chế trở nên thách thức.

Việt Nam cần hợp tác chặt chẽ với cộng đồng quốc tế để tìm ra giải pháp bền vững, không chỉ cho mình mà còn cho toàn cầu.

Quan điểm phản ánh từ Reuters

Bài báo được Reuters đăng tải không chỉ tập trung vào thực trạng của ngành tái chế nhựa tại Việt Nam mà còn đưa ra những góc nhìn toàn cầu về thương mại phế liệu nhựa, cũng như tác động của nó đối với môi trường và nền kinh tế. Từ sự phụ thuộc vào rác thải nhập khẩu cho đến những hệ lụy về ô nhiễm và tính bền vững, bài viết đã khắc họa rõ nét bức tranh phức tạp của ngành công nghiệp này.

Lời bình

Bài viết trên Reuters là một lời nhắc nhở quan trọng không chỉ với Việt Nam mà cả các quốc gia tham gia vào chuỗi cung ứng và xử lý rác thải nhựa toàn cầu. Việt Nam, với vai trò là một trong những quốc gia nhập khẩu lớn nhất, cần phải cân nhắc sâu sắc về chiến lược phát triển bền vững của ngành tái chế.

Trong bối cảnh thương mại nhựa toàn cầu đang dần bị kiểm soát chặt chẽ hơn bởi các quy định quốc tế, bài học từ làng Minh Khai là minh chứng rõ ràng về những thách thức mà Việt Nam phải đối mặt. Đặc biệt, ngành tái chế phi chính thức, mặc dù đóng góp lớn vào công suất xử lý, lại gây khó khăn cho việc kiểm soát chất lượng và bảo vệ môi trường.

Những vấn đề mà Reuters nêu ra cũng mở ra cơ hội để Việt Nam đầu tư vào công nghệ phân loại, nâng cao năng lực tái chế và thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn. Nếu không hành động ngay, Việt Nam có nguy cơ trở thành “bãi rác thải” của thế giới, thay vì là một mắt xích quan trọng trong giải pháp toàn cầu cho vấn đề môi trường.

Đọc toàn bài trên Reuters: Top importer Vietnam struggles to recycle plastic waste, exposing limits of multibillion dollar trade